Psychorealizm, czyli realizm psychologiczny, swą genezę czerpie z gatunku literackim z przełomu XIX i XX wieku. Literatura psychorealistyczna bada i wyjaśniania stany psychiczne i emocjonalne bohatera, zwykle poprzez tryby narracyjne, takie jak strumień świadomości i retrospekcje. Te same wartości są kluczowe dla malarstwa psychorealistycznego. Idea psychorealizmu, skupia się na wewnętrznych motywach i perspektywie twórczej, oferując wgląd w mentalną narrację postaci przestawianych w swej sztuce, zamiast obrazować całą historię z pełną dosłownością. Przedstawicielami kierunku są Michał Powałka i Krzysztof Powałka. Malarstwo psychorealistyczne stawia nacisk na dbałość o realizm przedstawionych obiektów oraz postaci. Nie unika ono symblizmu jednak w ujeciu zestawień w sposób nieoczywisty przedmiotów powszechnie znanych z użyciem języka figuratywizmu. Zestawienia te są nieoczywiste i stawiają wyzwanie interpretacji. Jedyną inspiracją w jej procesie jest tytuł który twórca obrazu pozostawia odbiorcy jako drogowskaz. Dopuszczalna jest deformacja, multiplikacja i modyfikacja obiektów tworzących kompozycję malarską, celem uwypuklenia konceptu obrazu. Zabiegi te nie zniekształcają przedmiotu do stopnia, gdy wymyka się on skali realizmu. Modyfikacje dotyczą ujęcia zjawisk, np: dynamiki, ruchu, gestu, mimiki oraz innych wyolbrzymionych cech wspomagających narrację malarstwa psychorealistycznego.
“Psychorealizm w centrum ideowych i artystycznych rozważań stawia człowieka. Jednostkę ludzką pełną sprzeczności- zalet ale i wszelkich ułomności. W tarciach na ich styku od zawsze rozgrywa się walka pomiędzy wiecznymi dylematami człowieczeństwa- dobrem a złem, tym co instynktowne i pierwotne… Istotę stawiającą się na piedestale, ponad wszystkimi gatunkami, a zarazem tak bardzo niedoskonałą, która każdego dnia błądzi na życiowych szlakach. Jej działania, wybory, decyzje, sposoby odczuwania, rozterki, przemyślenia, niepokoje są wieczną inspiracją malarską dla psychorealistów. Psychorealizm unosi zasłonę tego, co dzieje się w ludzkiej psychice, jej namacalny intuicyjnie ale niewidzialny świat wewnętrzny. Przez swoje malarstwo chcemy zwrócić uwagę na problemy ludzkiej egzystencji, jej psychologiczne podłoże. Bo to tam, według nas, szeroko rozumiana twórczość ma racje bytu i niewyczerpane źródło inspiracji. Są to obszary do końca nie zbadane i niezrozumiałe, nawet przy zaawansowanej współczesnej technologii. Wnętrze człowieka, jego psychika i emocje są nieustannym polem zmagań i to tam rodzi się całe zło i całe dobro tego świata. Ludzie myślą o podboju kosmosu, o nowych technologiach, o rezygnacji z ciała ludzkiego na rzecz robotyki, ale wydaje się, że często zapominają o rzeczy najważniejszej. Jeśli nie wyjdą zwycięsko z tego odwiecznego pola bitwy dobra ze złem, nowe światy, bez względu jak odległe, będą stracone. (…) Jednym z dominujących kierunków psychorealizmu jest realizm, którego obecność zaznacza się w wiernym odwzorowywaniu kształtów, struktur materii czy barw przedmiotów. To samo odtwarzanie rzeczywistości będzie polegało także na modelunku postaci i wielkiej dbałości o zachowanie poprawnej anatomii modeli bez zbytniego ich idealizowania czy upiększania.
Malarstwo psychologiczne, jeśli tego wymaga kompozycja, pomysł, idea, która według twórcy może bardziej przemówić do odbiorcy, ma prawo modyfikować realizm. Samo odtworzenie naturalistyczne, fotorealistyczne czy wręcz hiperrealistyczne danego przedmiotu czy postaci, nie jest w stanie, według nas, opowiedzieć o złożonym wewnętrznym problemie psychologicznym. Bardzo często mówi tylko i wyłącznie o tzw. „opakowaniu”.
Dlatego w przestrzeń kompozycji wkradają się elementy, całkowicie odsunięte od racjonalizmu, będące wytworem naszej psychorealistycznej wyobraźni. To projekcje wewnętrznego psyche, hermetycznego, intymnego świata. Poszczególnym bohaterom i kompozycjom obrazów, często towarzyszą surrealistyczne wizje, z pogranicza snu i jawy. Wykreowane w ten sposób światy w całościowym swym oglądzie, burzą doskonale znany porządek rzeczywistości.
Psychorealiści w przeciwieństwie do współczesnego bardzo przedmiotowego traktowania ciała, tchną duży ładunek emocjonalności w formy. Zabiegają o wydobycie ekspresji ruchu, potęgują znaczenie gestu i mimiki. Dzięki czemu każde przedstawienie fizyczności, zarówno męskiej, jak i żeńskiej, z jej upozowaniem oraz interioryzacją jest o wiele bardziej autentyczne. Jest tak ponieważ odpowiada temu, co wewnętrzne – przeżyciom, myślom, emocjom. Realizm psychologiczny to malarstwo nie tylko wycyzelowane pod względem formalnym, odsłaniające kunszt warsztatowy z zachowaniem wszystkich jego prawideł, ale też pozwalające wniknąć w głąb psychologicznej prawdy o ludzkiej naturze.” (cytat z tekstu: “Psychorealizm- realizm psychologiczny”, autor: Krzysztof Powałka, listopad 2023)
